با نگاهی به تاریخ صنعت و هنر فرش ایران در مییابیم که ، استان همدان از دیرباز مهد صنعت فرش دست بافت کشور بوده و بیش از ۱۰قرن است که در این صنعت پیشینه دارد. بافتههای همدان در صنعت فرش از سالهای بسیار دور تاکنون به طور عمده به کشورهای اروپایی و آمریکا صادر میشود.
تولید سالانه صنعتگران فرش دست بافت این استان تا بیش از ۵۰۰هزار متر مربع بوده است که از ۱۵سال گذشته تاکنون به دلیل پارهای مشکلات، به کمتر از ۲۰۰هزار متر مربع ، رسیده است.
به گزارش خبرنگار ایرنا، براساس آمار خانه فرش همدان ، هم اکنون در این استان ۷۰هزار بافنده فرش فعالیت دارند.
در سطح این استان هم اکنون ۹تعاونی فرش دست بافت دایر است و فعالان این نوع فرش در این تعاونیها ساماندهی شدهاند.
بیشترین تولید فرش در استان همدان مربوط به روستاها است و ۷۰تا ۸۰درصد فرشهای موجود در بازار فرش این استان به دست روستاییان بافته میشود.
فرش دست بافت علاوه بر برخورداری از ارزش تولید و صادرات، هنر ماندگاری است که همدان به خوبی میراث دار آن بوده است.
در این میان برخی مشکلات باعث شده است که بافندگان فرش دست بافت در همدان انگیزه گذشته برای این کار را نداشته و صرفا به عنوان یک هنر و دل مشغولی در منزل به آن نگاه کنند.
آنچه که دستاندرکاران فرش دست بافت در همدان اذعان دارند ، این است که درآمد بافندگان فرش دست بافت در این استان به قدری پایین است که در ماه حتی به ۵۰۰هزار ریال هم نمیرسد.
یک بانوی بافنده فرش دست بافت در شهر همدان میگوید : دستمزد فرش بافان بسیار کم است و با توجه به این که زحمت زیادی دارد این کار درآمد زایی بالایی برای خانوادهها ندارد.
"صراهی پاکیزه"، که نیم قرن است که به فرش بافی مشغول است به خبرنگار ایرنا گفت : به دلیل دستمزد پایین، این کار را تنها به خاطره علاقه و یک کار هنری انجام میدهم.
وی ادامه میدهد: فرش بافی هم اکنون به عنوان یک سرگرمی برای فعالان این صنعت در همدان تبدیل شده است.
این بانوی فرش باف اظهار داشت : پیشتر که صنعت فرش دست بافت در همدان رونق داشت و محصول به خارج کشور صادر میشد، فرشبافان انگیزه بیشتری نسبت به کار خود داشتند و تلاش خوبی میکردند.
وی که از شش سالگی به این کار مشغول است ، گفت : بیش از دو دهه است که تولید فرش دست بافت و بازار آن در همدان رونق پیشین خود را نداشته و روز به روز هم کمتر میشود.
پاکیزه افزود: رکود در بازار و صادرات فرش همدان باعث بیانگیزگی فعالان این صنعت شده است.
وی اضافه کرد: درآمد پایین و کاهش صادرات فرش از همدان مشکلاتی را برای بافندگان به وجود آورده است که حاضر نمیشوند با دستمزد پایین ببافند.
وی ادامه داد: دستمزدها بسیار پایین است و با رقم آن نمیتوان معیشت یک خانواده را تامین کرد.
پاکیزه اضافه کرد: البته بافندهای که کارگران زیاد و چند دار قالی در خانه داشته باشد ، میتواند درآمد خوبی به دستآورد .
نایب رییس خانه فرش همدان هم گفت: اکنون در این استان ۷۰هزار بافنده داریم که در بین اینها بافندههای خوب انگشت شمارند.
"زهرا داوری" ، افزود : پیش تر که کارگاههای خیلی بزرگ فرش در همدان وجود داشت ، هیچ استانی به پای همدان در این صنعت نمیرسید.
وی ادامه داد: در سالهای گذشته که تعدادی تاجر انگلیسی در همدان در صنعت فرش سرمایهگذاری کرده بودند بافندگان فرش در این استان با دریافت دستمزدهای خود طرحها و نقشهای زیبایی خلق میکردند.
وی اضافه کرد: اکنون دستمزدها بسیار پایین آمده و بافندگان فرش هم به دلیل نداشتن هزینه لازم با مواد اولیه نا مرغوب اقدام به بافت فرشهایی می کنند که این بافتهها بازار خوبی ندارد.
داوری ادامه داد: در زمان حاضر بافندگان فرش به دلیل درآمد پایین این کار ترجیح میدهند به جای صرف وقت دراین زمینه ، در کارهایی که سودآوری بالاتر و زحمت کمتری دارد مشغول شوند و قالی نبافند.
این دانش آموخته رشته هنرهای دستی از نبود طراحان خوب فرش به عنوان یکی از عوامل مهم در کاهش رونق بازار تولید و صادرات فرش همدان نام برد.
وی گفت: همدان با وجود پیشینه تاریخی که در صنعت فرش دست بافت دارد تنها از سه طراح خوب فرش برخوردار است .
وی افزود: هماکنون به صنعت فرش دست بافت در همدان نگاه خوبی نمیشود و دانش آموختگان رشته فرش نیز تمایل زیادی برای ورود به بازار فرش ندارند.
این کارشناس فرش گفت: بین آنچه که در دانشگاه به دانشجویان رشته فرش که بر اساس فنون فرش بافی و طراحی اصفهان آموخته میشود و طراحی سنتی فرش در همدان بسیار فاصله وجود دارد.
رییس خانه فرش همدان ، تولید سالانه فرش دست بافت در استان را ۱۷۵هزار متر مربع اعلام و اضافه کرد: با افراد شاغل در مشاغل جانبی فرش، هم اکنون در مجموع ۷۰هزار دست اندرکار و بافنده فرش در همدان وجود دارد.
وی گفت: دارهای قالی فعال در استان همدان هماکنون ۳۵هزار دستگاه است و کسانی که به کار بافت فرش مشغولند به طور عمده از قشر کم درآمد جامعه هستند.
داوری همچنین گفت: ناآگاهی و یا اطلاعات کم بافندگان و طراحان فرش دست بافت در همدان به طراحی نوین باعث شده است که تنها براساس طرحهای قدیمی اقدام به بافت فرش کنند.
بافنده فرش دیگری که ۳۸سال است به این کار مشغول است میگوید:گران بودن مواد اولیه و رنگ باعث شده که هیچ بافندهای توان مالی لازم برای خرید این محصول را نداشته باشد.
"علی برزگر"، افزود: تهیه یک کیلو گرم خامه و رنگ ۱۲۰هزار ریال هزینه دارد که هیچ کدام از بافندهها که عمدتا از قشر کم درآمد جامعه هستند ، قدرت خرید برای تهیه مواد اولیه و بافت فرش در منزل خود را ندارد.
وی اضافه کرد: این باعث شده است که برای دیگران آن هم با درآمد بسیار کم که ماهانه به یک میلیون ریال هم نمیرسد ، کار
کنند.
برزگر که از هشت سالگی پای دار قالی نشسته است میگوید : با توجه به توانی بالا برای فرش بافی ، روزانه تنها میتوان پنج "رج" تولید کرد که در مقابل این کار تنها ۲۵هزار ریال دستمزد پرداخت میشود.
وی گفت: هم اکنون بافندههای همدانی در منازل خود و یا در دیگر مکانها اقدام به بافت فرش کرده و درآمد کافی برای تامین معیشت خانواده خود ندارند.
وی میگوید که وقت گیربودن و دستمزد پایین بافت فرش باعث شده است که افراد زیادی تمایل و رغبت لازم برای این کار را نداشته باشند.
برزگر ادامه داد: پیش تر که مواد اولیه ارزان و در قدرت خرید فرشبافان بود در اغلب خانههای همدان دار قالی برپا بود و درآمد خوبی هم عاید بافندگان میشد
مدیر عامل اتحادیه شرکتهای فرش دست بافت همدان نیز گفت : فرش همدان دیرینه پر باری دارد و از دیرباز رونق خوبی داشته است.
"حمیدرضا شیخ عدلیان"، افزود: فرشهایی که به دست خود بافندگان و با تهیه مواد اولیه با هزینه شخصی بافته میشود به دلیل پایین بودن کیفیت مواد اولیه در بازار خریدار ندارد.
وی ادامه داد: به این دلیل که عمده بافندگان توان مالی لازم را ندارند، برای دیگران میبافند که دستمزد دریافتی آنان بسیار پایین است.
وی گفت: به همین دلیل فرشبافی در همدان نسبت به سالهای گذشته از رونق خود افتاده و میزان تولید و صادرات آن نیز به نصف کاهش یافته است.
شیخ عدلیان افزود : در دهه ۷۰که مواد اولیه به میزان فعلی گران نشده بود اوج تولید و صادرات فرش همدان بود اما بالا رفتن قیمت این مواد، باعث شده که بازار فرش رونق گذشته را نداشته باشد.
وی گفت : از ۷۰هزار بافنده استان همدان ، ۱۶هزار نفر در اتحادیه نامنویسی کردهاند و این کار برای بافندگان نوعی سرگرمی شده است.
این کارشناس صنعت فرش ادامه داد : یکی از مهمترین مشکلات قشر بافنده فرش در همدان نداشتن بیمه است که دولت وعده آن را داده است.
وی افزود: اینها دفترچه درمانی ندارند و انتظار میرود باتوجه به مشکلاتی که با آن مواجهاند و بیماریهای ناشی از بافندگی ، برای وضعیت درمانی این قشر فکر اساسی شود.
وی گفت: یکی دیگر از عمده مشکلات این قشر ورود فرشهای پاکستانی، چینی، نپالی و هندی به بازار فرش داخلی است که چون هزینه تولید این فرشها ارزان تر از فرش ایرانی تمام میشود، بیشتر میل به اینها وجود دارد تا فرش تولید داخلی.
وی از کم بودن دستمزدها به عنوان دیگر مشکل اساسی بافندگان فرش همدان یاد کرد و افزود:اینها روزانه تنها ۱۰هزار ریال برای بافتن فرش دستمزد دریافت میکنند که بسیار پایین است.
مدیر شرکت فرش همدان نیز گفت: همدان بیشترین سابقه در فرش دست بافت را دارد و در زمان حاضر نمونههایی از فرش دست بافت در این استان وجود دارد که در کشور از نظر طرح و رنگ بینظیر است.
"حسینعلی عرب"، ادامه داد: همدان از ظرفیتهای بالایی در زمینه فرش دست بافت برخوردار است لذا این ایجاب میکند از این ظزفیتها استفاده بهینه و بهرهبرداری مناسبی به عمل آید.
وی اضافه کرد : این ظرفیتها به ویژه در روستاها کم نیست و لازم است با تقویت و حمایت از بافندگان فرش روستایی به رونق بیشتر فرش دست بافت همدان کمک کرد.
وی گفت: بافت فرش درآمدزایی خوبی دارد و در اشتغال روستاییان استان بسیار موثر است.
همچنین رییس سازمان بازرگانی همدان گفت : فرش کالایی است که تولید آن علاوه بر اقتصادی بودن، جامعه را در بعد فرهنگی و اجتماعی تحت تاثیر مزیتهای خود دارد.
"فیصل مرداسی"، مزیتهای صنعت فرش بافی را اشتغال سالم و درآمدزایی به ویژه برای روستاییان دانست و افزود : بانوان بیشترین میزان بهرهمندی از این صنعت و مزیتهای آن را دارند.
وی اضافه کرد: توسعه فعالیتهای تجاری در این محصول ، ارزآوری به دنبال دارد و تلاش میشود بر اساس سیاستهایی که وزارت بازرگانی در پیش گرفته است مشکلات حوزه فرش به کمترین میزان خود برسد.
وی ادامه داد: آموزش ، معرفی نمونههایی که هماکنون کشورهای خارجی و بازارهای هدف به آنها نیاز دارند از مهمترین اقدامهای
حمایتی در دست انجام است.
مرداسی دعوت از تجار و بازرگانان مطرح کشور در زمینه فرش دست بافت برای معرفی فرش همدان در راه یابی بیشتر این محصول به بازارهای هدف را دیگر برنامه این سازمان در حمایت از این صنعت و هنر همدان عنوان کرد.
وی بر لزوم ایجاد مجتمعهای کوچک فرش دست بافت در همدان تاکید و خاطر نشان کرد: کار بیمه بافندگان فرش همدان نیز در دست پیگیری است.
مرداسی جشنواره فرش همدان را بهترین فرصت برای معرفی صنعت فرش، ظرفیتها و پتانسیلها و نیز صنعتگران برتر این صنعت در استان برشمرد.
وی ادامه داد: این جشنواره کمک خواهد کرد تا صنعت فرش همدان به منزلت خود دست یافته و جایگاه خود در بین دیگر استانهای کشور را ارتقا بخشد.
وی گفت: نیاز استان همدان است که ۱۰مجتمع تولید فرش دست بافت به صورت الگو ایجاد شود تا زمینهای برای معرفی بهتر صنعت فرش استان برای بهرهوری بیشتر باشد.
معاون توسعه تجارت خارجی سازمان بازرگانی همدان نیز گفت: قالیبافان این استان مشکل بیمه دارند و وضعیت بازنشستگی تا حدودی برای آنان مشکل ساز شده است.
"مسعود بکایی"، افزود: اینها قدرت مالی مناسبی برای تامین هزینههای درمانی خود ندارند.
وی ادامه داد: قالی بافی شغل سخت و زیانآوری است و امراض ویژهای به دنبال دارد که رفع آنها با هزینههای بالای درمان ، برای فعالان این صنعت امکان پذیر نیست.
وی بر لزوم پرداخت تسهیلات و اعتبارات به قالیبافان تاکید کرد و گفت:
ممکن است در مواردی اعطای تسهیلات به انحراف منجر شود و این امر در تمامی بخشها احتمال وقوع دارد.
وی گفت : در صورتی که این تسهیلات به متقاضیان واقعی داده شود موانع این چنینی رفع خواهد شد.
وی خواستار پرداخت تسهیلات از محل یارانههای مرکز ملی فرش ایران برای فعالان صنعت فرش در استان همدان شد.
همدان این گنجینه دار صنعت فرش دست بافت کشور برای اینکه جایگاه اصلی خود در کشور را باز یابد نیازمند حمایت جدی دولت و دست اندرکاران این صنعت و هنر ماندگار است.
لذا ایجاد میکند نه تنها مسوولان، که خود بافندگان نیز در تحقق این هدف گام بردارند و نگذارند این هنر و صنعت به فراموشی سپرده شود.